Giełda to miejsce, gdzie spotykają się przedsiębiorcy, poszukujący nowych źródeł kapitału oraz inwestorzy, pragnący zmaksymalizować swoje zyski, a zawierane transakcje przynoszą obopólną korzyść. Dla inwestorów kluczowe jest dokładne poznanie giełdy, mechanizmów jej działania oraz jej rodzajów, aby podejmować bardziej świadome decyzje inwestycyjne i zmniejszyć związane z tym ryzyko, a zwiększyć szansę na zysk. Giełdy można podzielić według różnych klasyfikacji, ale w tym artykule sprawdzimy dokładnie czym różnią się giełdy sklasyfikowane według zakresu transakcji.

Zakres transakcji, czyli …

Giełda umożliwia handel różnymi dobrami, przy czym aktualnie handluje się głównie papierami wartościowymi i innymi instrumentami finansowymi. Inwestowanie na giełdzie nie musi być trudne i skomplikowane, o ile dokładnie pozna się jej mechanizmy działania. Jedną z ważniejszych kwestii, wpływających na funkcjonowanie giełdy i samych inwestorów, są rodzaje giełdy, które mogą się różnić : zasięgiem geograficznym, wolumenem obrotu, kapitalizacją rynkową i zakresem transakcji.

Podział giełdy według zakresu transakcji jest kluczowy, gdyż odnosi się do rodzaju aktywów, którymi można handlować na danej giełdzie. To oznacza, że różne klasy aktywów obsługiwane są przez różne rodzaje giełdy, a to wpływa na sposób ich funkcjonowania, mechanizmy działania oraz regulacje, jakim podlegają. Ma to ogromne znaczenie dla inwestorów, którzy na różnych giełdach powinni obierać różne strategie inwestycyjne. Poza tym znajomość dokładnego zakresu transakcji danej giełdy umożliwia lepsze dopasowanie sposobu działania do specyfiki rynku oraz ułatwia przewidywanie zmieniających się trendów i kursów. Według rodzaju transakcji giełdy można podzielić na:

• giełdy towarów (giełdy towarowe);
• giełdy papierów wartościowych;
• giełdy usług.

Giełda towarów

Giełda towarów obejmuje handel surowcami i produktami rolnymi, a w szczególności surowcami naturalnymi, a więc np. ropą naftową, złotem, srebrem, pszenicą, czy cukrem. Na giełdzie towarowej transakcje odbywają się poprzez zawieranie kontraktów terminowych (futures), opcji i rynku kasowego (spot). Umożliwia to zmniejszenie ryzyka związanego z wahaniem cen oraz spekulowanie na przyszłych zmianach cen. Jak dokładnie funkcjonuje giełda towarowa?

• Kontrakty terminowe (futures) – umowa na dokonanie transakcji po ustalonej cenie w przyszłości. Daje to możliwość zabezpieczenia się przed wahaniami cen – inwestor zawiera kontrakt na zakup dobra, licząc na wzrost cen, a druga strona  na sprzedaż określonej ilości towaru, chcąc zabezpieczyć się przed obniżeniem jego wartości.
• Opcje – dają prawo do zakupu lub sprzedaży towaru po ustalonej cenie przed określoną w umowie datą. Co ważne, opcje dają prawo, ale nie obowiązek do wykonania umówionej transakcji.
• Rynek kasowy (spot) – to transakcje, które zobowiązują do natychmiastowego dostarczenia towaru i zapłaty. Najmniej popularny na giełdzie towarowej tryb transakcji, ale ważny w bezpośrednim handlu towarami.

Na giełdzie towarowej odbywa się handel na wielką skalę, a towary masowe są mocno ujednolicone pod względem jakości. Głównym celem giełdy towarowej jest usprawnienie obrotu krajowego i międzynarodowego, a więc i rozwój gospodarczy oraz stworzenie narzędzia  do kształtowania koniunktury w oparciu o popyt i podaż. Giełdy towarowe dodatkowo dzielą się na korporacyjne (tworzone przez samorząd miejski lub zrzeszenie kupców) i organizowane przez państwo. Każda giełda może mieć swój statut, który określa zasady jej działania, ale wszystkie podlegają regulacjom krajowym.

Giełda papierów wartościowych

Giełda papierów wartościowych skupia przedsiębiorców, chcących pozyskać kapitał i inwestorów, którzy chcą zainwestować pieniądze, licząc na zyski w dalszej lub bliższej przyszłości. To najbardziej znana forma giełdy, która często jest utożsamiana z ogólnym pojęciem giełdy. Tym rodzajem interesuje się też najwięcej inwestorów. Giełda papierów wartościowych obejmuje handel akcjami, obligacjami, instrumentami pochodnymi i innymi papierami wartościowymi (np. ETF).  

Akcje reprezentują własność firmy, a inwestor po ich zakupie staje się akcjonariuszem i ma prawo do części zysków firmy (dywidenda) oraz głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Głównym celem inwestowania w akcje jest generowanie zysków ze zmiany ich wartości.

Obligacje to dłużne papiery wartościowe. Nakładają na emitenta obowiązek zwrotu pożyczonej kwoty wraz z ustalonymi odsetkami w określonym terminie. Obligacje charakteryzują się mniejszym ryzykiem inwestycyjnym niż akcje. Instrumenty pochodne, czyli m.in. opcje i kontrakty terminowe, pozwalają zarabiać na wahaniach cen instrumentów bazowych bez ich faktycznego posiadania. Służą głównie do zarządzania ryzykiem i spekulacji na przyszłych zmianach cen.

Szeroki wybór instrumentów finansowych umożliwia dywersyfikację portfela i obniżenie ryzyka inwestycyjnego. Działanie giełd papierów wartościowych jest regulowane przez krajowe i międzynarodowe przepisy oraz nadzory finansowe, co jest gwarancją bezpieczeństwa i przejrzystości transakcji. Chcąc rozpocząć inwestowanie na giełdzie trzeba otworzyć konto inwestycyjne w domu maklerskim. W wyborze maklera z najlepszymi warunkami pomocny jest ranking najlepszych brokerów Forex, gdzie można porównać koszty obsługi konta oraz warunki współpracy.

Giełda usług

Giełda usług jest zdecydowanie najmniej znana, ale też odgrywa bardzo ważną rolę dla rozwoju gospodarczego. Ten rodzaj giełdy obejmuje handel usługami z najróżniejszych obszarów działalności. Niektóre firmy obecne na giełdzie np. konsultingowe, oferują działania w skali globalnej, pomagając drugiej stronie umowy w rozwoju i ekspansji na nowe rynki. Giełdy usług często funkcjonują jako platformy internetowe, na których oferenci i nabywcy mogą zawrzeć umowy na wykonanie określonych usług w przyszłości. Giełda ta dotyczy np.

• usług finansowych – doradztwo finansowe, usługi księgowe, zarządzanie aktywami;
• usług konsultingowych – doradztwo biznesowe, analizy rynkowe, strategie rozwoju, usługi konsultingowe;
• usług technologicznych – rozwój oprogramowania, cyberbezpieczeństwo, zarządzanie sieciami IT.

Wbrew pozorom giełda usług rozwija się bardzo dynamicznie, gdyż współczesna gospodarka, (w dużej mierze za sprawą globalizacji i cyfryzacji) coraz bardziej opiera się na usługach. Do głównych korzyści funkcjonowania giełd usługowych należy dostęp do szerokiej bazy specjalistów oraz możliwość optymalizacji kosztów dzięki większej konkurencji i możliwości porównania ofert.

Znajomość różnych rodzajów giełd pozwala lepiej zrozumieć rynek finansowy, co jest kluczowe dla mądrego zarządzania swoimi aktywami. Różne giełdy dają inne opcje inwestowania, a ich zasady działania mogą się od siebie znacząco różnić. Najpopularniejsze są giełdy papierów wartościowych i giełdy towarowe, które zapewniają najszersze możliwości inwestowania zarówno dla początkujących, jak i doświadczonych inwestorów. Giełda towarów pozwala na handel surowcami, aby zabezpieczać się przed wahaniami cen lub spekulować na ich przyszłych zmianach, zaś giełda papierów wartościowych obejmuje handel instrumentami finansowymi, co umożliwia budowanie zdywersyfikowanego koszyka inwestycyjnego, jednak na tego typu giełdzie można inwestować tylko za pośrednictwem domu maklerskiego.